Bệnh thiếu máu lên não có nguy hiểm không?
Theo bác sĩ Nguyễn Thuỳ Ngoan – trưởng khoa xương khớp Phòng khám Y học Cổ truyền Sài Gòn, giảng viên bộ môn YHCT Đại học Y dược TPHCM: Não bộ là cơ quan vô cùng quan trọng trong cơ thể, mặc dù não bộ chỉ có kích thước chiếm 2% trọng lượng cơ thể nhưng cần được cung cấp đến 15% khối lượng máu vận chuyển đến, sử dụng đến 25% lượng glucose và tiêu thụ 20% tổng lượng oxy trong máu để điều hành các tế bào thần kinh hoạt động.
Trung bình lưu lượng máu cần thiết cho hoạt động của não lên tới 50ml/100g não/1phút. Tức là, với khối lượng trung bình khoảng 1.300-1.400 gram của não người trưởng thành sẽ cần tới 650-700 ml máu tuần hoàn đến mỗi phút. Trong một số nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng nếu tế bào não bị thiếu máu trong khoảng 10 giây thì mọi hoạt động – chức năng đã bị rối loạn, nếu sự thiếu hụt này kéo dài đến 4 phút thì các tế bào thần kinh sẽ bị chết và không có khả năng phục hồi.
Phải khẳng định bệnh thiếu máu lên não là một bệnh lý rất nguy hiểm. Bắt đầu từng những triệu chứng lâm sàng như chóng mặt, hoa mắt dễ làm người bệnh gặp tai nạn trong quá trình lao động, di chuyển, sau đó là những biến chứng nặng hơn.
Bị thiếu máu lên não trong thời gian dài không chỉ làm chết các tế bào thần kinh mà còn làm các mạch máu não có thể bị xơ hóa, tổn thương nặng nề đến hệ thần kinh đồng thời là nguyên nhân dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như mất trí nhớ, teo não, động kinh, Parkinson…
Và đặc biệt, thiếu máu lên não có thể dẫn đến bệnh tai biến mạch máu não vô cùng nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong trong thời gian ngắn. Sau tai biến mạch máu não, có khoảng 20% người bệnh tử vong, 20-25% gặp khó khăn trong vận động và ngôn ngữ, 25-30% có thể hồi phục và đi lại được, 10% phải sống với các di chứng hoặc phụ thuộc vào người khác suốt đời khi mắc chứng liệt nửa người hoặc liệt cả người vĩnh viễn.
Nguyên nhân gây bệnh thiếu máu lên não
Theo y học hiện đại, xơ vữa động mạch là nguyên nhân chính gây lên tình trạng thiếu máu lên não ở người cao tuổi với các biểu hiện như: giảm lưu lượng máu lên não, thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA), tai biến mạch máu lên não. Xơ vữa động mạch khởi phát bằng các tổn thương ở nội mạc động mạch. Tại những vị trí này, tế bào mất khả năng sinh prostacyclin (là chất đối kháng tác dụng gây đông vón tiểu cầu) do đó tiểu cầu nhanh chóng tách ra khỏi máu và tập trung tại chỗ bị tổn thương gây lên cục máu đông.
Mặt khác, khi LDL-Cholesterol tích tụ trong máu nhiều sẽ thu hút các đại thực bào tới để thực bào (bắt giữ) các cholesterol xâm lấn trong thành động mạch. Đại thực bào này khi đã no cholesterol sẽ trở thành các tế bào bọt, tập trung ở giữa lớp trung mạc và nội mạc mạch máu, đẩy lớp nội mạch vào lòng mạch gây ra tình trạng nghẽn mạch. Lòng mạch bị thu hẹp và huyết tắc là nguyên nhân chính dẫn đến sự giảm lưu lượng máu lên não. Nếu không điều trị kịp thời, cục máu đông và các mảng xơ vữa bị bong khỏi thành mạch sẽ di chuyển đến các mạch máu nhỏ hơn gây tắc mạch và thiếu máu hoàn toàn ở vùng não do mạch máu đó cung cấp, dẫn đến chết tế bào não.
Một nguyên nhân khác gây lên tình trạng thiếu máu lên não thứ phát là bệnh lý thoái hóa đốt sống cổ. Thoái hóa đống sống cổ phổ biến ở người cao tuổi, biểu hiện thường gặp nhất là chèn ép vào các dây thần kinh gây đau và giảm khả năng hoạt động của vùng cổ.
Nguy hiểm hơn, thoái hóa đốt sống cổ còn làm hẹp động mạch đốt sống, một trong hai mạch máu quan trọng dẫn máu lên não, gây ra tình trạng thiểu năng sống nền (thiếu máu miền não sau) làm cho bệnh nhân thấy ù tai, mờ mắt, chóng mặt. Khác với xơ vữa động mạch, thoái hóa đốt sống cổ ít gây tai biến mạch não hơn do cơ chế chèn ép thành mạch từ bên ngoài vào, nhưng khi bệnh nặng lên, hiện tượng chèn ép làm mạch máu hẹp hơn và cũng gây thiếu máu lên não đến mức báo động.
Ngoài ra còn có các nguyên nhân khác dẫn đến tình trạng thiếu máu lên não như xuất huyết trong mảng xơ vữa, co thắt mạch máu lên não, lão hóa mạch máu lên não dẫn đến giảm tưới máu lên não.
Dự phòng và điều trị kịp thời bệnh thiếu mãu não không chỉ giúp khôi phục cuộc sống bình thường của bệnh nhân mà còn ngăn chặn được các biến chứng nguy hiểm do thiếu máu lên não như nhũn não, xuất huyết não gây liệt nửa người hay đột quỵ. Nguyên tắc cơ bản trong điều trị thiếu máu lên não là tăng cường tưới máu lên não, giảm hiện tượng tắc mạch và chống kết tập tiểu cầu.
